“Makinenin efendiliği nereye kadar? …”
Tür: Romantik, Komedi-Drama
Gösterime Giriş Tarihi: 25 Şubat 1936
Yönetmen: Charlie Chaplin
Ülke: ABD
Bol pantolonlu, melon şapkalı, büyük ayakkabılı, sürekli bastonunu çeviren ve sakar hareketleri ile gülünç mizansenler oluşturan “Şarlo” tiplemesi ile ünlü Charles Spencer Chaplin (1889-1977) ile tanışmamız Necip fazıl Kısakürek’in 1967 yılındaki konferanslarının birinde oldu.
“Charlie, 1936 ABD yapımı komedi filmi Modern Zamanlar ya da “Asri zamanlar” filminde makine ve makineye teslim olanlar ile alay eder…” diyen Necip fazıl Kısakürek filimden önemli bir bölümü salondaki dinleyenlere aktarmıştı.
“Bugünün standart faaliyetleri önünde bir makine yapılmıştır ve herşey makineleşmiştir. Fabrikada yemek saatinde yemek tabakları makineler tarafından getirilir. Makine sabit bir koltuğa sıkıştırılmış işçiye tabağını uzatır. İşçi uzanır ama yemek yok, zira yemek veren kol bozulmuş, etler yere dökülür işçi bir şey yiyemez ama diğer kol uzanır aç adamın ağzını siler… “
Film, Modernizim ve makinaların yükselişini eleştirmektedir. Dönem Henry Ford’un önderliğinde hareketli üretim hatları, kitle üretimi ve bilimsel yönetimin temel etkinlik ilkeleriyle bir organizasyon geliştirilmiştir.
Gelişen endüstri ile beraber artık insan gücüne ihtiyaç azalmaktadır. Filim endüstrilerde insan gücü yerine, işlerin robot veya yapay zekâlar tarafından otomatik yapılma sürecini anlatan bir hikâye ile başlar. Maksat, zaman ve maliyet avantajı ile rakiplerine göre bir adım önde olmaktır. Ve bu bütün zamanların ortak hikâyesidir. “Adamlarınızı işteyken otomatik olarak besleyen pratik bir aygıt öğlen
saatini yok edecek, üretiminizi arttıracak ve personel masraflarınızı azaltacaktır.”
Ford’un, “Yığınsal üreten, kitlesel tüketen bir toplum” oluşturma çabası kalkınma, ilerleme ve gelişme değil, sömürülme ve gerileme yönünde bir değişimdir. Charlie “Modern zamanlar” filmi ile modernizmin hızla yükselişiyle insanın yaşadığı “insani” problemlere dikkat çekmektedir.
Makinelerin çarklarıyla çalışan insanın o çarklardan biri haline geldiği vurgulanmaktadır. Yaptığı işe yabancılaşan ve içselleştiremeyen insanın dramı yansıtılmaktadır.
Modern Zamanlar, 1930’lu yıllarda Büyük Depresyon ortamında çekilmiştir ve bu dönemi anlatmaktadır. Film dönemin kaotik ortamı, açlık, yoksulluk, işsizlik sorunları işlenmekte, Sanayileşme çağında insanı hayatın dışına atan makinenin hâkimiyetine karşı tüm insanlığı uyarmaktadır. Chaplin pek çok farklı ortamda (fabrikada hat işçisi, gemi işçisi, gece bekçisi, garson) olarak görülmektedir. O
günün tartışma konusu Filimin ekrana taşıdığı ve bir birini taşıyan hikâyeler bugünkü hayatın sıradan örnekleridir.
“Otomasyon” maliyetleri düşürürken insanda biyolojik, psikolojik ve sosyal açıdan sahada farklı sorunlar çıkmaktadır.
Montaj hattında önünde akan parçaların cıvatasını sıkan Fabrika işçisi Şarlo da sürekli monoton bir işi yapmanın üzerinde bıraktığı etkileri görselleşmekte, yolda giden bir kadının elbisesindeki düğmelere saldırmakta, yangın vanasında cıvatalarla oynamaktadır.
Makinelerin sunduğu üretim bolluğu, daha düşük maliyetler, iş yapma biçimindeki kolaylıklar üretim bandını zenginleştirirken insanın hayatını kolaylaştırırken insanlık mutluluk yolunda yeni efendisine “makinelere” teslim olmuştur.
“Modern zamanlar” filmi; insanın otoritesini yok eden efendisine karşı başkaldırının ekrana düşmüş mizahi hikâyesidir…
——-
Yazarın diğer film tahlilleri :
Özgürlük Yolu /The Way Back: Unutanın iki gözü çıksın! …
——-
Serâzât.com’da yayınlanan yazı ve şiirlerin fikrî hakları ilgili yazar ve şairlere aittir. Bütün hakları saklıdır. İzinsiz kopyalanamaz.
